قفل و کلید ابزاری هستند که از اولین روزهای خلق بشر به مورد استفاده قرار گرفته‌اند. اشکال گوناگون قفل و کلید در قرن‌های مختلف دست‌خوش تغییرات شگرفی شده است. از کلیدهای چوبی و سنگی تا کلیدهای فلزی تغییراتی هستند که تا قبل از قرن اخیر جزء پیشرفت‌های بزرگ صنعت قفل به شمار می‌آمدند.
مصریان قدیم که خالق قفل های رمزی پیشرفته زمان باستان بودند با طراحی اشکال گوناگونی از قفل و کلیدهای مختلف برای صندوق‌های جواهرات و معابد فراعنه مصر باستان سر و صدای زیادی در روزگاران خود ایجاد کرده بودند.
برای ساخت ابتدایی‌ترین قفل ها توسط مصریان از چوب به عنوان مواد اولیه استفاده می‌شد. اما با گذشت زمان و در اواسط هزاره اول قبل از میلاد رومیان زمینه‌ساز پیشرفت قفل های قدیمی شده و از فلز برای ساخت آن‌ها بهره گرفتند. طراحی و تولید قفل های آهنی امکان استفاده از کلیدهای ظریف و کوچک را فراهم آورد. ضمن این‌که این قفل ها بسیار مقاوم بوده و توان تحمل فشارهای سنگین بیشتری را داشتند. این‌گونه بود که اولین نسل کلیدهای امروزی که با چرخیدن داخل قفل، آن را باز می‌کنند، ساخته شد.
ورود صنعت قفل و کلید به ایران
در ایران ما نیز در قرن‌های پیش چلنگرها و درودگرها با استفاده از سازه‌های چوبی و فلزی اقدام به ساخت ققل های گوناگونی کرده بودند. قفل هایی که با کلیدهای چوبی کار می‌کردند. برخی از این قفل ها به گونه‌ای طراحی شده بود که فقط همان کلید چوبی با شیارها و دندانه‌های مخصوص به خود را قبول می‌کرد و بدون آن کلید به هیچ عنوان باز نمی‌شد. درب‌های قلعه‌های قدیمی در ایران باستان مجهز به قفل های چوبی و تخته‌ای بودند که نگهبانان از داخل پشت درب قرار می‌دادند و به این ترتیب از نفوذ دیگران به قلعه جلوگیری می‌کردند.
پس از گذشت سال‌های طولانی، کلیدهای فلزی دندانه‌دار روی کار آمدند و موجب دگرگونی‌های عظیم در صنعت قفل و کلید شدند. پس از آن هر نگهبان برای باز کردن هر درب از کلید دندانه‌دار مخصوص به خود استفاده می‌کرد که غالبا این قفل ها به صورت دست‌ساز ساخته می‌شدند.
پادشاهان ساسانی یکی از بزرگ‌ترین طلایه‌داران این صنعت در ایران بودند. آن‌ها به دلیل داشتن سرمایه‌های فراوان، کاخ‌های بلندمرتبه و دریافت باج و خراج‌های زیاد از بلاد تحت حکومت خود، نیاز به مکانی برای نگه‌داری از این سرمایه‌ها داشتند. از این رو خزانه‌های ایمن و محکمی برای نگه‌داری از مال و اموال پادشان ساسانی ساخته شد. صنعت‌گرانی که درآن زمان می‌زیستند برای خدمت به پادشاهان خود، امکانات مراقبتی زیادی همچون قفل و کلیدهای دندانه‌دار و مقاوم برای این خزانه‌ها طراحی می‌کردند.
پس از سلسله ساسانیان، صفویان بزرگ‌ترین سلسله پادشاهی در ایران بودند که صنعت قفل و کلید را در عصر خود متحول کردند. اولین قفل‌های رمزدار فلزی با داشتن اعداد بر روی بدنه خود در این دوره از تاریخ ساخته شد. علامه بزرگ و دانشمند بی‌بدیل ایرانی شیخ بهائی یکی از دانشمندان زمان خود بود و خدمات بسیاری در طراحی و ساخت قفل های رمزدار عرضه نمود.
پس از گذشت سال‌ها با روی کار آمدن سلسله قاجار، ارتباطات بیشتری میان ایران و کشورهای اروپایی برقرار شد و به مدد آن صنعت قفل و کلید در ایران تغییرات گسترده‌ای به خود دید. تکنولوژی ساخت کلیدهای میخی شکل پیچی در این دوران میان صنعتگران ایرانی رواج یافت. قفل های آویزی که تنها با کلید فلزی میخی شکل خود باز می‌شدند. در این روش کلید پس از ورود به قفل و چرخاندن و پیچاندن در درون قفل سبب حرکت زیانه به عقب می‌شد.
این نوع از قفل ها غالبا به صورت پرس شده دستی ساخته می‌شدند که در صورت خراب شدن امکان تعمیر آن‌ها تقریبا وجود نداشت و چلنگرها مردم را ترغیب به خریدن و استفاده از یک قفل جدید می‌کردند. به خاطر هزینه‌های پایین تولید در آن زمان این عمل مقرون به صرفه بود و غالبا مردم از پیشنهاد قفل جدید استقبال می‌کردند.
در کشور هندوستان تنوع وجود قفل های فلزی با شکل‌های مختلف بسیار بی نظیر بود. تجار قدیمی یکی از محصولاتی را که در ازای فروش ابریشم ایرانی خریداری کرده و وارد ایران می‌کردند، قفل های فلزی ساخت صنعتگران هندی بود. این قفل ها غالبا به شکل حیوانات بوده و الهام گرفته از پرندگان، پستانداران و حتی لاک‌پشت‌ها بودند.
پس از به روی کار آمدن سلسله پهلوی دستگیره های فلزی نیز وارد محصولات مورد استفاده ایرانیان شد. تا قبل از آن دستگیره های فلزی به صورت عمومی رواج نداشت ولی پس از روی کار آمدن پهلوی و رضاخان میرپنج ورود اروپائیان و روس‌ها به ایران بیشتر شد. این اتفاقات موجب رونق گرفتن بازار دستگیره های فلزی در ایران گردید.
دستگیره های فلزی در گذشته اغلب از جنس فلز های گران قیمت همچون طلا و نقره ساخته می‌شد که معمولا برای درب کاخ‌های پادشاهان به کار می‌رفت؛ اما پس از گذشت چندین سال و ورود صنعتگران و چلنگران به این عرصه، دستگیره های فلزی از جنس آهن، مس، سرب و ... نیز ساخته شدند. این دستگیره ها اغلب نقش یک دسته برای باز و بسته کردن، کشیدن و هول دادن درب‌ها را ایفا می‌کردند. این دستگیره ها با گذشت زمان و اضافی شدن قفل های داخلی که در ابتدا تنها یک زبانه تک بودند، نقش دستگیره و قفل کامل را بر عهده گرفتند. دوره ناصرالدین شاه آغازگر ورود قفل و دستگیره های فلزی به ایران بود.
آغاز عصر قفل های الکترونیک در دنیا
عصر دییجتال تغییرات بسیاری در سبک زندگی افراد به وجود آورد و مهم‌ترین آن‌ها ورود تکنولوژی‌های جذاب الکترونیکی در روال فعالیت‌های روزمره انسان‌ها بود. این پیشرفت فناوری تاثیر شگرفی در صنعت قفل و کلید شده و انقلابی در این زمینه به وجود آورد. پس از سال 1975 قفل های الکترونیکی و مکاترونیک روی کار آمدند. در ابتدا قفل های رمزی غیرالکترونیکی که با دکمه‌های فلزی کار می‌کردند وارد بازار تجاری‌سازی و فروش انبوه شدند. پس از این مدت تا سال 2020 الکترونیک جای خود را در بازار قفل و دستگیره تثبیت کرد.
پیدایش قفل های الکترونیکی راحتی و ایمنی بیشتری برای مردم ایجاد نمود. این محصولات افراد را از کلید بی‌نیاز ساخته و روش های دسترسی جدید مانند رمز، کارت و یا اثر انگشت را برای قفل درب ورودی خانه، محل کار، هتل و ... به وجود آورد. علاوه بر این، قفل درب دیجیتال مجهز به سیستم های پیشرفته امنیتی مانند آلارم هشدار حوادث امنیتی می باشد که این ویژگی مانع از بروز مشکلاتی همچون سرقت و یا ورود افراد غریبه به داخل خانه یا محل کار می‌شود.
پیدایش قفل های هوشمند و دگرگونی سبک زندگی مردم
انسان‌ها همواره در پی رسیدن به راحتی بیشتر هستند. از این رو صنعتگران در سال‌های اخیر نسل جدیدی از قفل های دیجیتالی را طراحی نمودند که قادر به برقراری ارتباط از راه دور با تلفن هوشمند می‌باشد.
قفل های الکترونیکی هوشمند دارای یک برنامه نرم‌افزاری هستند که به روی تلفن همراه صاحب خانه نصب شده و می‌توان از طریق این اپلیکیشن، دستگیره هوشمند را به راحتی تحت کنترل درآورد و آن را از راه دور نیز مدیریت نمود.
آینده صنعت قفل و کلید
جهان امروز با سرعت بسیار بالا در حال تغییر و گسترش است. این تغییرات در دنیای قفل درب هوشمند نیز قدم گذاشته و آینده‌ای هیجان‌انگیز را برای انسان‌ها رقم خواهد زد.
در حال حاضر شاهد استفاده از دستگیره های هوشمند با قابلیت اسکن چهره، عنبیه چشم، کف دست و ... در سازمان‌ها و مراکز مهم امنیتی هستیم. دور از ذهن نیست روزی که این قفل ها در میان عامه مردم به صورت گسترده مورد استفاده قرار گیرند.
شاید روزی برسد که قفل‌ها ارتباطات عمیق‌تری با انسان برقرار نموده و آن‌ها را بر اساس احوالات، خصوصیات روحی و ذهنی شناسایی کنند!